Kripto piyasası, son yıllarda yatırımcıları tedirgin eden çok sayıda skandal ve olayla birlikte güven sorunları nedeniyle sert bir darbe aldı. Luna İmparatorluğu'nun çöküşünden FTX iflas krizine kadar, kripto varlıklarına olan güvenin tüm zamanların en düşük seviyesinde olması şaşırtıcı değil.
Bu olaylara ne yol açtı? Uzmanlar, merkezileşmenin, büyük kripto piyasası oyuncularının kara para aklama ve hızlı zengin olma planları gibi dolandırıcılık faaliyetlerinin ve şeffaflık eksikliğinin kripto varlıklarına olan güvensizliğe katkıda bulunduğunu söylüyor.
Birçok [kripto] şirketi, geleneksel bir bankada elde edebileceğinizden çok daha yüksek faiz oranlarına sahip finansal ürünler sundu.
ANDREW R. CHOW Time Dergisi'ndeki son makalesinde.
Büyük bir kredi kuruluşu olan Celsius, %18'e varan getiriler sunuyordu. Terra-Luna ekosisteminin bir parçası olan bir program olan Anchor ise %20 teklif etti. Bu anlaşmalar şüpheyle karşılanırken, yaratıcıları -Celsius'tan Alex Mashinsky ve Terra-Luna'dan Do Kwon- öncekilerden daha iyi ve daha akıllı mekanizmaların kilidini açtıklarını övünerek söylediler.
ANDREW R. CHOW Time Dergisi'ndeki son makalesinde.
Her iki şirket de o zamandan beri iflas etti ve yüksek getiri ve düşük risk vaatlerinin her zaman göründüğü gibi olmadığını kanıtladı. Do Kwon şu anda ülkesi Güney Kore'de dolandırıcılık suçundan aranıyor.
Ancak tartışmalara karışan yalnızca kripto borç verenler ve borsalar değil; merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO'lar) da manipülasyona ve gücün kötüye kullanılmasına karşı savunmasız durumda. Temmuz 2022'de Chainalysis, tüm sahiplerin yalnızca %1'inin birden fazla büyük DAO'daki oy gücünün %90'ı üzerinde kontrole sahip olduğunu ortaya koyan bir çalışma yayınladı.
Çalışmada, "Eğer en üstteki %1'lik kesimin sadece bir kısmı koordine olursa, teorik olarak herhangi bir kararda geri kalan %99'dan daha fazla oy kullanabilirler" deniyor. "Bunun bariz pratik sonuçları vardır ve yatırımcı duyarlılığı açısından, küçük sahiplerin teklif sürecine anlamlı bir şekilde katkıda bulunabileceklerini hissedip hissetmediklerini muhtemelen etkiler."
Güven Yeniden İnşa Edilebilir mi?
Çok sayıda dolandırıcılık ve çöküşün ardından, insanlar anlaşılır bir şekilde kripto varlıklara yatırım yapmakta tereddüt ediyor. Peki güvenin yeniden tesis edilmesi için bir yol var mı? Yanıt evet ve çözüm şeffaflığı, demokrasiyi ve ademi merkeziyeti teşvik eden gerçek anlamda merkezi olmayan ağlarda yatıyor olabilir.
Örneğin geçen yıl yaşananlar, kurallar ve operasyonlar daha şeffaf hale getirilmiş olsaydı, bu talihsiz olayların önlenebileceğini göstermektedir. Celsius ve Terra-Luna'ya bakıldığında, operasyonları daha açık ve şeffaf bir şekilde yürütülmüş olsaydı, her iki şirketin de başarısızlıklarının çöküşlerinden önce kolayca tespit edilebileceği açıktır.
İşte bu noktada Ice ağı devreye giriyor. Şeffaflık, ademi merkeziyetçilik ve demokratik yönetişime odaklanan merkezi olmayan bir ağdır. Bu unsurları ekosisteme dahil eden Ice ağı, dolandırıcılık ve suistimali ortadan kaldırarak, işlem yapmak için güvenli bir platform sağlayarak ve bir işbirliği ve kapsayıcılık ortamı yaratarak kripto piyasasına olan güveni yeniden tesis etme potansiyeline sahiptir.
Ice ağının kurucuları, Ice ağının merkezinde, kullanıcıların ağın yönü ve gelişimi üzerinde söz sahibi olmalarını sağlayan bir yönetişim sistemi olduğunu söylüyor. Kullanıcılara tekliflere doğrudan oy verme, oy verme yetkilerini devretme veya tartışmalara katılma olanağı tanıyan ağ, bir işbirliği ve kapsayıcılık kültürü geliştiriyor. Bu, tüm seslerin duyulmasını ve dikkate alınmasını sağlayarak daha adil ve daha şeffaf bir karar alma sürecine yol açar.
Ademi Merkeziyetçilik Neden Önemlidir?
Genel olarak adem-i merkeziyetçilik, tek bir kurumun tüm sistemi kontrol etmemesi, aksine tüm katılımcıların sisteme katkıda bulunması anlamına gelir. Demokrasinin yüzyıllar boyunca otoriterliğe tercih edilmesinin nedeni, insanlara kendi kaderlerini belirleme gücü vermesidir. "Bir kişi, bir oy" fikri, adalet, eşitlik ve hakkaniyet gibi demokratik değerlere derinden bağlıdır. Kararların tek bir kurum ya da seçilmiş birkaç kişi yerine tüm katılımcıların ortak bilgeliğine dayanmasını sağlar. Eğer bu ilke olmazsa ve birkaç kullanıcı karar alma mekanizması üzerinde neredeyse tam kontrole sahip olursa, demokrasi artık var olmaz. Bir oligarşiye dönüşür.
Aynı durum blok zinciri ağlarındaki ademi merkeziyetçilik için de geçerlidir - kullanıcılara ağ ve operasyonları üzerinde daha fazla kontrol sağlayan bir kontrol ve denge sistemi oluşturur. İnsanların kripto varlıklarına yatırım yapmalarının başlıca nedenlerinden biri, finansın geleceğinin merkezi kontrolden uzak, güvenilir ve merkezi olmayan ağlar üzerine inşa edileceği fikrine olan inançlarıdır. Günümüzün finansal sisteminin modasının geçtiği ve daha güvenli, şeffaf ve demokratik yeni bir sistemin yaratılması gerektiği fikridir.
Daha spesifik olarak, kripto dünyasında, ademi merkeziyetçilik hem sahiplik yapısı (yönetişim) hem de ağa güç veren teknoloji (defter) ile ilgilidir.
Sahiplik yapısı açısından, merkezi olmayan ağların onları kontrol eden tek bir varlığı yoktur. Bunun yerine, ağı yönetmek için birlikte çalışan birden fazla kullanıcı tarafından sürdürülürler. Ice ağının durumunda bu, tüm kullanıcıların ağın gelişimine ve yönüne katkıda bulunabileceği ve kararlarında eşit söz sahibi olabileceği anlamına gelir.
Teknoloji açısından, merkezi olmayan ağlar dağıtılmış defterler tarafından desteklenmektedir, yani defter tek bir yerde saklanmaz, bunun yerine dünya çapında birden fazla bilgisayarda saklanır. Bu, verilerin kurcalanamamasını veya manipüle edilememesini sağlayarak daha güvenli ve güvenilir hale getirir.
Tüm bu faktörler bir arada değerlendirildiğinde, hiçbir ağın ademi merkeziyetçilik ve demokrasiyi Ice ağı kadar ciddiye almadığı görülmektedir. Kurucular şeffaf yönetişim, güvenli teknoloji ve demokratik karar alma süreçlerinin mükemmel bir kombinasyonunu yaratmış gibi görünüyor. Açık kaynak kodu, sağlam bir kontrol ve denge sistemi ve kapsayıcılık kültürü ile Ice ağı, kripto varlıkları için güven kurallarını yeniden yazmayı hedefliyor.